ไอมีเสมหะ กินยาอะไรดี สาเหตุ วิธีดูแล

ไอมีเสมหะ เจ็บคอ กระแอมไม่หาย รู้สึกระคายเคืองคอทุกทีที่มีเสมหะข้นเหนียวภายในลำคอ เป็นอาการที่บ่งชี้ว่ามีภาวะติดเชื้ออย่างเชื้อไวรัสหรือเชื้อแบคทีเรียภายในระบบทางเดินหายใจและควรได้รับการดูแลรักษาอย่างเหมาะสมเพื่อป้องกันไม่ให้ปัญหาทวีความรุนแรงจนจัดการได้ยาก สำหรับอาการไอมีเสมหะในระยะเริ่มต้นอาจสร้างความรู้สึกรำคาญใจให้กับผู้ป่วย เนื่องจากทำให้รู้สึกอึดอัด ระคายคอจนต้องออกแรงไอหรือกระแอมอยู่บ่อยๆ แต่ในกลุ่มที่มีอาการไอมีเสมหะชนิดเรื้อรังที่เป็นติดต่อกันเกินกว่า 8 สัปดาห์ รวมไปจนถึงเสมหะมีสีเข้ม สีน้ำตาล สีดำหรือมีเลือดปนออกมาพร้อมเสมหะที่เป็นภาวะข้างเคียงของโรครุนแรง และมีความจำเป็นต้องเข้าพบแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อวินิจฉัยหาสาเหตุของอาการและรับการรักษาอย่างทันท่วงที

ไอมีเสมหะ เกิดจากอะไร ?

อาการไอ มีเสมหะ เป็นอาการความผิดปกติภายในลำคอที่มีความเกี่ยวเนื่องกัน เมื่อไหร่ก็ตามที่มีเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมอื่นๆ เล็ดลอดเข้าไปสู่ลำคอจนทำให้เกิดอาการระคายเคือง คันคอ เจ็บคอ ร่างกายจะกระตุ้นให้ต่อมสร้างสารคัดหลั่งผลิตเยื่อเมือกออกมาเพื่อเคลือบปกป้องเนื้อเยื่อภายในลำคอและช่วยทำให้คอชุ่มชื้นอยู่เสมอ แต่หากเริ่มมีอาการติดเชื้อภายในลำคอเยื่อเมือกเหล่านี้จะถูกผลิตออกมามากขึ้นเรื่อยๆ จนกลายเป็นเสมหะที่มีความข้นเหนียวเพื่อช่วยดักจับเชื้อโรค ทั้งเชื้อไวรัส เชื้อแบคทีเรียและเชื้อราออกจากลำคอ ในกรณีที่เสมหะมีความข้นเหนียวและมีปริมาณมากจนอุดกั้นระบบทางเดินหายใจร่างกายจึงตอบสนองด้วยการไอเพื่อขจัดเอาก้อนเสมหะและเชื้อโรคออกมาจากลำคอ ทั้งนี้อาการไอมีเสมหะ อาจเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ โดยสามารถแบ่งออกเป็น 4 ประเภทใหญ่ๆ ได้แก่

• อาการไอ มีเสมหะที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัส เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการไอมีเสมหะที่พบได้บ่อยในทุกช่วงอายุ โดยหลังจากที่ผู้ป่วยได้รับเชื้อมาแล้วอาจยังไม่มีเสมหะในช่วง 3-5 วันแรก แต่เมื่ออาการรุนแรงมากขึ้นจะเริ่มมีเสมหะสีใสหรือไม่มีสีอยู่ภายในลำคอ โดยโรคจากเชื้อไวรัสที่พบได้บ่อย เช่น โรคไข้หวัดทั่วไป โรคไข้หวัดใหญ่ ฯลฯ
• อาการไอ มีเสมหะที่เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย เป็นสาเหตุที่พบได้น้อยแต่มีระดับความรุนแรงมากกว่า โดยผู้ป่วยในกลุ่มนี้จะมีเสมหะที่จับตัวเป็นก้อนเหนียวเป็นเสมหะสีเหลืองเข้มไปจนถึงสีเขียว ร่วมกับมีไข้สูง มีอาการครั่นเนื้อครั่นตัว โดยโรคที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรียที่พบได้บ่อย เช่น โรคไซนัสอักเสบ โรคปอดบวมฯลฯ
• อาการไอ มีเสมหะที่เกิดจากการติดเชื้อรา เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการไอมีเสมหะที่พบได้ไม่บ่อยนัก โดยมักพบในผู้ป่วยที่มีภูมิคุ้มกันร่างกายต่ำ เช่น ผู้ป่วยโรคเอดส์ ผู้ป่วยโรคมะเร็งที่อยู่ในระหว่างขั้นตอนของการรักษา โดยผู้ป่วยกลุ่มนี้มักมีเสมหะเป็นสีดำที่บ่งบอกถึงอาการของโรคที่มีความรุนแรง เช่น มะเร็งปอด ฝีในปอด เป็นต้น
• อาการไอ มีเสมหะ ที่ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อ เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการไอ มีเสมหะและไม่มีอาการไข้ร่วมด้วย โดยสาเหตุที่พบได้บ่อย เช่น

o  โรคกรดไหลย้อน กรดที่ไหลย้อนขึ้นมาจากกระเพาะอาหารจะส่งผลให้หลอดอาหารและผนังลำคอเกิดอาการระคายเคืองร่างกายจึงผลิตเยื่อเมือกขึ้นมาเพื่อเคลือบภายในลำคอ และเมื่อเกิดภาวะกรดไหลย้อนเรื้อรังก็อาจทำให้เยื่อเมือกถูกผลิตออกมามากขึ้นจนจับตัวเป็นเสมหะข้นเหนียว เป็นสาเหตุของอาการไอมีเสมหะ

o  การรับประทานอาหารรสจัด ของหวาน ของเผ็ด รวมไปจนถึงของมัน ของทอด การทานอาหารเหล่านี้เป็นประจำมีส่วนกระตุ้นให้ลำคอและหลอดอาหารเกิดอาการระคายเคือง ร่างกายจึงผลิตสารเยื่อเมือกออกมาในปริมาณมาก

o  การสูบบุหรี่ สารพิษต่างๆ ที่อยู่ในควันบุหรี่ทำให้เกิดอาการระคายเคืองภายในลำคอและส่งผลให้เยื่อบุหลอดลมเกิดการอักเสบ โดยจะสังเกตได้ว่าผู้ที่สูบบุหรี่เป็นประจำทุกวันหรือผู้ที่ได้รับควันบุหรี่มือสองมักมีอาการไอหรือต้องกระแอมเพื่อไล่เสมหะอยู่บ่อยครั้ง

o  การสูดดมมลภาวะ สารพิษ ฝุ่นควัน ขนสัตว์ ละอองเกสรดอกไม้ เป็นระยะเวลานาน มลภาวะที่อยู่ในอากาศเหล่านี้จะส่งผลให้เกิดการระคายเคืองภายในลำคอ เมื่อเราสูดดมติดต่อกันเป็นเวลานานจะกระตุ้นให้ร่างกายผลิตเยื่อเมือกออกมามากขึ้นจนกลายเป็นเสมหะข้นเหนียวที่อุดกั้นในระบบทางเดินหายใจ

o  การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ แอลกอฮอล์เป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้ร่างกายมีภาวะขาดน้ำ คอแห้ง ระคายเคืองในลำคอ ส่งผลให้มีเสมหะข้นเหนียวเกาะติดอยู่ภายในลำคอได้

วิธีรักษา อาการไอมีเสมหะ

เมื่อเริ่มไอมีเสมหะควรหมั่นสังเกตอาการของตนเองอยู่เสมอว่ามีอาการอื่นๆ ร่วมด้วยหรือไม่ เช่น ไข้หวัด ปวดศีรษะ ครั่นเนื้อครั่นตัว หรือมีอาการไอมีเสมหะที่เกี่ยวเนื่องกับพฤติกรรมการใช้ชีวิตอื่นๆ เพื่อเลือกใช้วิธีรักษาอาการไอมีเสมหะได้อย่างตรงจุด ช่วยให้ลำคอกลับมาแข็งแรงได้อย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัย

• ดื่มน้ำสะอาดให้มากขึ้น โดยควรดื่มน้ำให้ได้อย่างน้อย 7-8 แก้ว/วัน (ประมาณ 2 ลิตร) น้ำมีส่วนช่วยเพิ่มความชุ่มชื้นให้กับลำคอได้เป็นอย่างดี ช่วยบรรเทาอาการระคายเคืองคอและอาการไอ นอกจากนี้สามารถจิบน้ำอุ่นบ่อยๆ เพื่อให้อุณหภูมิความร้อนของน้ำช่วยละลายเสมหะที่ข้นเหนียวและขับออกมาได้ง่ายขึ้น
• ดื่มน้ำสมุนไพร ที่มีฤทธิ์ช่วยขจัดเสมหะออกจากลำคอและทำให้คอชุ่มชื้นมากขึ้น เช่น น้ำผึ้งผสมมะนาว น้ำขิง น้ำอุ่นผสมมะนาว
• กลั้วคอด้วยน้ำเกลือ เป็นวิธีบรรเทาอาการไอมีเสมหะ ระคายคอได้ง่ายๆ ด้วยการละลายเกลือ เกลือป่นประมาณ 1 ช้อนชาในน้ำอุ่น 1 แก้ว จากนั้นใช้กลั้วคอประมาณ 2-3 ครั้ง/วัน หรืออาจกลั้วหลังมื้ออาหารเพื่อช่วยลดอาการระคายเคืองในลำคอ
• ใช้ยาแก้ไอ ยาอมหรือสเปรย์ฉีดพ่นลำคอ ที่ช่วยเพิ่มความชุ่มชื้นภายในลำคอโดยควรเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนผสมจากสารสกัดธรรมชาติ เช่น เทอร์มินาเลีย ชีบูล่า (สมอไทย), ตรีผลา (มะขามป้อม สมอพิเภก และสมอไทย) ฯลฯ ที่ช่วยลดอาการไอมีเสมหะให้ดีขึ้นอย่างรวดเร็วและปลอดภัย
• งดอาหาร เครื่องดื่ม ที่มีส่วนกระตุ้นให้เกิดอาการระคายเคืองภายในลำคอ ซึ่งเป็นสาเหตุทำให้ไอมีเสมหะ ได้แก่ อาหารที่มีรสจัด ของหวาน ของเผ็ด ของทอดและอาหารชุ่มน้ำมัน รวมไปจนถึงเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์
• งดการสูบบุหรี่ บุหรี่ไฟฟ้า ยาสูบ รวมไปจนถึงไม่ควรเข้าใกล้ผู้ที่สูบบุหรี่

โดยปกติอาการไอมีเสมหะ จะเริ่มดีขึ้นภายในช่วง 4-5 วัน หากพบว่าเริ่มไอหรือมีเสมหะข้นเหนียว เสมหะมีสีเข้มมากขึ้นเรื่อยๆ ควรพบแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อหาสาเหตุของอาการและให้การรักษาด้วยวิธีที่เหมาะสม

ไอมีเสมหะ กินยาอะไรดี ?

หากปรับเปลี่ยนพฤติกรรมดูแลสุขภาพแล้วอาการยังไม่ดีขึ้นหรือกำลังมองหาวิธีรักษาอาการไอมีเสมหะ แบบเร่งด่วน สามารถใช้ยาเพื่อบรรเทาอาการไอแบบมีเสมหะให้ดีขึ้นได้ โดยสามารถแบ่งตัวยาออกได้ 2 ชนิด ได้แก่

ยาละลายเสมหะ

เป็นตัวยาที่ออกฤทธิ์ทางเคมีด้วยการเข้าไปย่อยโปรตีนของเสมหะ ทำให้เสมหะลดความข้นเหนียวและถูกขับออกมาจากลำคอได้ง่ายขึ้น นอกจากนี้ยาละลายเสมหะยังมีส่วนช่วยบรรเทาอาการอักเสบ ระคายคอให้ดีขึ้นได้พร้อมๆ กัน ปัจจุบันมียาละลายเสมหะให้เลือกใช้หลายรูปแบบ เช่น ยาน้ำ เม็ดฟู่ ยาเม็ดหรือยาพ่นขับเสมหะ ข้อควรระวังในการใช้ตัวยาชนิดนี้คืออาจทำให้เกิดอาการระคายเคืองในระบบทางเดินอาหาร จึงควรใช้ยาตามคำแนะนำของแพทย์หรือเภสัชกร

ยาขับเสมหะ

ยาขับเสมหะจะเข้าไปเพิ่มปริมาณของเหลวและสารคัดหลั่งภายในระบบทางเดินหายใจ ทำให้เสมหะข้นเหนียวน้อยลงและในขณะเดียวกันก็ช่วยกระตุ้นให้เยื่อบุในระบบทางเดินหายใจกำจัดเสมหะมากขึ้น ส่งผลให้มีเสมหะติดค้างภายในลำคอน้อยลงและช่วยให้ผู้ป่วยสบายคอ โล่งคอ

สรุป

อาการไอมีเสมหะ ระคายคอ ไอมีเสมหะทั้งแบบที่มีไข้และไม่มีไข้ เป็นภาวะความผิดปกติที่เกิดขึ้นจากการติดเชื้อภายในลำคอทำให้ต่อมสร้างสารคัดหลั่งผลิตเยื่อเมือกออกมาในปริมาณมากและจับตัวกลายเป็นเสมหะข้นเหนียว นอกจากนี้อาการไอมีเสมหะ ระคายคอยังสามารถเกิดขึ้นจากปัจจัยอื่นที่ไม่ใช่การติดเชื้อ เช่น การรับประทานอาหารรสจัด ของทอด ของมัน การสูบบุหรี่ การดื่มแอลกอฮอล์ หรืออาจเกิดจากโรคกรดไหลย้อน สามารถบรรเทาอาการไอมีเสมหะให้ดีขึ้นได้ด้วยการใช้ยาละลายเสมหะ ยาขับเสมหะ เม็ดอมหรือสเปรย์ฉีดพ่นในลำคอและการปรับพฤติกรรมดูแลสุขภาพให้เหมาะสม หากอาการไอมีเสมหะไม่ดีขึ้นภายใน 2 สัปดาห์ เสมหะมีความข้นเหนียวและมีสีเข้มมากขึ้นเรื่อยๆ ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรผู้เชี่ยวชาญเพื่อวินิจฉัยหาสาเหตุที่แท้จริงและให้การรักษาอย่างเหมาะสม

FAQs

ไอมีเสมหะควรทำอย่างไร?

เมื่อไอแบบมีเสมหะร่วมด้วย ควรใช้วิธีรักษาไปตามสาเหตุ ในกรณีที่ต้องใช้ยาควรอยู่ภายใต้คำแนะนำของเภสัชกรหรือแพทย์ และควรดูแลตัวเองอย่างเหมาะสมเพื่อช่วยให้อาการไอมีเสมหะ หายได้เร็วขึ้น 

อาการไอมีเสมหะ กี่วันหาย?

โดยทั่วไปอาการไอแบบมีเสมหะจะเริ่มทุเลาลงและหายดีภายใน 4-5 วัน

มีอาการไอ มีเสมหะ เป็นโควิดไหม?

โดยส่วนใหญ่ผู้ป่วยโรคโควิด-19 มักมีอาการไอแห้ง ไอไม่มีเสมหะ แต่อย่างไรก็ตามเพื่อความมั่นใจควรตรวจหาโรคด้วยชุดตรวจโรค Antigen Test Kit (ATK) และสังเกตอาการอื่นๆ ของโรคร่วมด้วย เช่น เจ็บคอ กลืนน้ำลายแล้วเจ็บคอ ลิ้นไม่รับรส จมูกไม่ได้กลิ่น ฯลฯ

ทำไมถึงมีเสมหะตลอดเวลา?

อาจเกิดจากการติดเชื้อในบริเวณลำคอ หรือเกิดจากอาการระคายคอเรื้อรังจากโรคกรดไหลย้อน โรคภูมิแพ้ หรือพฤติกรรมการรับประทานอาหารที่ไม่เหมาะสม

เจ็บคอมีเสมหะ เกิดจากอะไร?

เสมหะ มักเกิดจากเชื้อโรค สิ่งแปลกปลอมที่ทำให้เกิดอาการระคายเคืองภายในลำคอและหลอดลมทำให้ร่างกายเกิดกลไกกระตุ้นการหลั่งเสมหะ ออกมาเคลือบลำคอ และเมื่อหลั่งออกมามากจนเกินไปจะทำให้เสมหะจับตัวเป็นก้อนเหนียวจนอุดกั้นในระบบทางเดินหายใจ

กินอะไรแก้ไอแก้เจ็บคอ?

ดื่มน้ำสะอาด อุณหภูมิปกติ วันละ 7-8 แก้ว รับประทานยาแก้ไอ ยาอมหรือสเปรย์บรรเทาอาการเจ็บคอและบรรเทาอาการไอ งดอาหารประเภทของทอด ของมันและเครื่องดื่มแอลกอฮอล์